Wybór znieczulenia operacyjnego podyktowany jest kilkoma czynnikami. Przede wszystkim charakterem zabiegu, jego rozległością i obszarem ciała, na którym jest przeprowadzany. Decyzja zależna jest również od czasu trwania operacji, stanu zdrowia chorego i ryzyka wystąpienia powikłań, a także od życzenia pacjenta czy nawet pozycji chorego na stole operacyjnym.
Znieczulenie ogólne
Tzw. narkoza to stan głębokiego uśpienia- całkowitej i odwracalnej utraty świadomości. Stan ten podobny jest do fizjologicznego snu, jednak w jego trakcie występuje depresja oddechowa, co oznacza, że pacjent nie jest w stanie oddychać samodzielnie.
Znieczulenie ogólne powoduje:
- amnezję, czyli niepamięć,
- analgezję, czyli zniesienie bólu,
- hipnozę, czyli sen,
- zahamowanie odruchów rdzeniowych i zwiotczenie mięśni szkieletowych, czyli stan niezbędny podczas operacji chirurgicznej.
Przebieg znieczulenia ogólnego
Znieczulenie ogólne rozpoczyna się etapem indukcji, czyli wprowadzeniem do znieczulenia. Wtedy to, podając anestetyki dożylnie lub wziewnie przez maskę twarzową, doprowadza się do utraty przytomności pacjenta. Po kilku minutach pacjent przestaje reagować na głos, znikają poszczególne odruchy, następuje spadek aktywności kory mózgowej. Wtedy rozpoczyna się oddychanie zastępcze (intubacja). Kolejnym etapem jest podtrzymanie, czyli kondukcja, podczas której podaje się kolejne dawki leków, aż do czasu zakończenia zabiegu. Znieczulenie ogólne kończy się wybudzaniem.
Zarówno podczas wybudzania, jak i podczas całego trwania narkozy, pacjent pozostaje pod stałą kontrolą anestezjologa.
Znieczulenie ogólne stosuje się w chirurgii ogólnej, gdzie do dużych zabiegów wymagany jest sen, i dobre zwiotczenie mięśni pacjenta, a także w większości operacji kardiochirurgicznych, neurochirurgicznych, ginekologicznych.
Znieczulenie ogólne wybierane jest również u dzieci, nawet jeżeli wykonuje się też dodatkowo znieczulenie miejscowe. Połączenie tych rodzajów znieczuleń nazywa się znieczuleniem złożonym i ma na celu maksymalnie znieść stres i ból, także ten pooperacyjny u małych pacjentów. Ten rodzaj znieczulenia stosuje się również u dzieci, kiedy muszą być unieruchomione, np. podczas rezonansu magnetycznego. Znieczulenie ogólne należy rozważyć u pacjentów, którzy mogą źle znieść znieczulenie miejscowe ze względów psychicznych, z zaburzeniami świadomości, niewspółpracujących.
W chirurgii plastycznej znieczulenie ogólne wymagane jest m.in. podczas plastyki brzucha czy operacji piersi.
Znieczulenie miejscowe
Znieczulenie to jest metodą blokowania bólu, polegającym na odwracalnym przerwaniu przewodnictwa nerwowego w określonych okolicach ciała. Podczas tego znieczulenia pacjent może pozostać świadomy.
Przeprowadza się je zazwyczaj podczas krótkich zabiegów, dotyczących obwodowych części ciała, np. do zabiegów ortopedycznych kończyn. Niewątpliwą zaletą znieczulenia miejscowego jest mniejsze obciążenie organizmu. Jest to preferowana forma w przypadku chirurgii jednego dnia- pacjent może opuścić szpital niedługo po zakończeniu zabiegu.
Wyróżniamy dwa rodzaje znieczulenia miejscowego:
- Powierzchowne- polega na zastosowaniu na powierzchnię, którą chcemy znieczulić aerozolu lub żelu z lekiem znieczulającym. Drugim sposobem jest pokrycie żelem narzędzia wprowadzanego do jam ciała (np. kolonoskopu przy wziernikowaniu jelita grubego).
- Nasiękowe- polega na ostrzyknięciu środkiem znieczulającym wybranego obszaru (np. ekstrakcja zęba).
Znieczulenie miejscowe w chirurgii plastycznej wykorzystuje się m.in. podczas plastyki powiek czy też w zabiegach korekcji narządów płciowych.
Znieczulenie regionalne
Podczas znieczulenia regionalnego anestezjolog wstrzykuje środek znieczulający w miejsce, gdzie przebiegają nerwy zaopatrujące interesujący nas obszar ciała. Można go przeprowadzić podając dodatkowo środki sedatywne. Rodzaje znieczuleń regionalnych to:
- Podpajęczynówkowe (rdzeniowe), które ma zadziałać na korzenie nerwowe wychodzące z kręgosłupa, blokując reakcje bólowe i ruchowe.
- Zewnątrzoponowe, podawane jest również do kręgosłupa, jednak ma ono za zadanie znieczulić nerwy czuciowe.
- Blokady nerwów obwodowych.
Kiedy wykorzystujemy ten typ znieczulenia? W ginekologii przy porodach, ortopedii, urologii ale także przy operacjach żylaków.
Podsumowując
Znieczulenie stało się procedurą bardzo bezpieczną, a lekarz anestezjolog lub chirurg prowadzący po zapoznaniu się z historią choroby pacjenta dba o to, aby wybrać najbardziej odpowiedni jego rodzaj. Nie powinniśmy wierzyć obiegowym mitom, jakoby np. znieczulenie zewnątrzoponowe powodowało paraliż, a po znieczuleniu ogólnym się nie wybudzimy. Dane statystyczne mówią zupełnie co innego, a obecna wiedza naukowa pozwala na przeprowadzanie bezbolesnych i bezpiecznych zabiegów.