Rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans) to zlokalizowane symetrycznie, ciemnobrązowe przebarwienie skóry, z towarzyszącym nadmiernym rogowaceniem (hiperkeratozą) i rozrostem brodawek skórnych. Najczęstszą lokalizacją zmian są fałdy skóry (zwłaszcza na szyi, tzw. objaw brudnej szyi), doły pachowe, łokcie, kolana. Jednak defekt ten może występować również na błonie śluzowej jamy ustnej. W rzadkich przypadkach może przyjmować postać uogólnioną, z towarzyszącym nieznacznym świądem i zmianami troficznymi płytek paznokciowych. Jakie są rodzaje i sposoby leczenie tego objawu skórnego?
Rogowacenie ciemne- rodzaje
Rogowacenie ciemne może przejawiać się w zróżnicowany sposób. W zależności od przyczyny wyróżnia się osiem postaci rogowacenia ciemnego:
- Łagodną, która występuje w dzieciństwie i ustępuje z wiekiem, przyjmuje się, iż jest uwarunkowana genetycznie.
- Związaną z otyłością- zwykle daje się we znaki po okresie dojrzewania, ale może pojawić się w każdym wieku; zmiany skórne mogą ustąpić wraz z normalizacją masy ciała.
- Związaną z zespołami chorobowymi- np. z insulinoopornością, lipodystrofią czy zespołem policystycznych jajników (PCOS).
- Złośliwą, która może towarzyszyć nowotworom złośliwym (głównie gruczolakorakom zlokalizowanym w jamie brzusznej).
- Jednostronną- postać bardzo rzadka, która charakteryzuje się wyglądem przypominającym znamię barwnikowe. Objawy skórne występują w dzieciństwie lub w wieku późniejszym, są aktywne przez 4- 5 lat, a następnie pozostają bez zmian.
- Akralną- zmiany zlokalizowane są na skórze łokci, kolan, nad stawami śródręczno- paliczkowymi oraz grzbietach stóp, natomiast w typowych miejscach (doły pachowe, kark) skóra pozostaje prawidłowa.
- Wywołaną lekami- najczęściej statynami, kwasem nikotynowym, kortykosteroidami lub doustnymi lekami antykoncepcyjnymi. W tej postaci zmiany typowo lokalizują się na skórze brzucha oraz zgięciach stawowych i ustępują w ciągu 4- 10 tygodni po odstawieniu leku.
- Mieszaną- połączenie cech różnych postaci.
Powyższe zestawienie potwierdza, że tylko w niektórych przypadkach rogowacenie ciemne można traktować jako defekt czysto estetyczny. Zazwyczaj jednak rogowacenie ciemne jest zwiastunem konkretnej choroby, wymagającej odpowiedniego postępowania i pomocy specjalisty.
Rogowacenie ciemne- najczęstsze przyczyny
Obecnie najczęstszą przyczyną rogowacenia ciemnego jest insulinooporność i związana z nią hiperinsulinemia. Nadmiar insuliny w tkankach skóry wpływa na stymulację receptorów dla insulinowego czynnika wzrostu – IGF (insulinlike growth factor) zlokalizowanych na keratynocytach i fibroblastach (komórkach skóry), powodując proliferację, czyli nadmierne rozmnażanie tych komórek.
Ponadto jedną z postaci rogowacenia ciemnego jest zmiana należąca do zespołów paraneoplastycznych, czyli towarzyszących nowotworom (głównie żołądka). W tej postaci częściej zmiany pojawiają się na błonie śluzowej, a zmiany skórne są bardziej uogólnione.
Jak rozpoznać rogowacenie ciemne?
Jedyną możliwością jednoznacznego rozpoznania jest pobranie wycinków zmiany i przeprowadzenie badania histopatologicznego. Jednak obraz mikroskopowy jest podobny we wszystkich postaciach rogowacenia ciemnego, stąd nie jest możliwe rozróżnienie przyczyny na podstawie tego badania. Potrzebna jest pełnowymiarowa diagnostyka Pacjenta.
Jak leczyć rogowacenie ciemne?
Abstrahując od przyczyny, leczenie rogowacenia ciemnego jest najczęściej bardzo trudne. W niektórych przypadkach leczenie choroby podstawowej powoduje regresję zmian skórnych. W leczeniu zespołu paraneoplastycznego wykorzystuje się określone leki oraz zabiegi fotochemioterapii. Mimo niezadowalających efektów podejmuje się próby leczenia, ponieważ zmiany skórne nie są wyłącznie defektem kosmetycznym- są również przyczyną uciążliwych dolegliwości jak np. świąd.
Regularne badania dermatologiczne oraz kontrola chorób podstawowych są kluczowe dla utrzymania zdrowej skóry i zapobiegania powikłaniom związanym z rogowaceniem ciemnym.
