Każda ingerencja chirurgiczna, w tym operacja plastyczna, wiąże się z pozostawieniem na ciele choćby minimalnej rany, a w przyszłości blizny. Proces gojenia będzie się różnił w zależności od wykonanej procedury zabiegowej. Istnieją jednak uniwersalne elementy gojenia się rany na skórze, o których warto wiedzieć. Dzięki zagłębieniu tej wiedzy można zdobyć świadomość tematu niezbędną do optymalizacji czasu rekonwalescencji po operacji plastycznej.
Podstawowe etapy gojenia się ran
Wyjątkową zdolnością ludzkiego organizmu jest zdolność do regeneracji. Układ odpornościowy, każdego z nas jest zaprogramowany tak, aby w chwili uszkodzenia skóry uruchomić systemy skomplikowanej reakcji komórkowej w celu przywrócenia integralności tkanki tak szybko, jak to możliwe. Ta unikatowa zdolność do odbudowy i regeneracji uszkodzonych tkanek w wyniku urazu lub zabiegu chirurgicznego następuje w czterech kolejnych fazach.
Faza 1- hemostaza
Homeostaza to całokształt mechanizmów zapobiegających wypływowi krwi z naczyń krwionośnych, zarówno w warunkach prawidłowych, jak i w przypadkach ich uszkodzenia (nacięcie chirurgiczne), a jednocześnie zapewniający utrzymanie płynności i prawidłowego przepływu krwi w układzie krwionośnym. Pojęcie hemostazy obejmuje zarówno krzepnięcie krwi, jak i fibrynolizę. Oba procesy zachodzą jednocześnie, również w momencie tworzenia skrzepu.
Faza 2- zapalenie
Po fazie hemostazy zachodzi szereg zaplanowanych reakcji komórkowych. Organizm dostaje sygnał o potrzebie nagromadzenia komórek zapalnych w miejscu przerwania ciągłości skóry. W efekcie można zauważyć, iż toczenie rany staje się ciepłe, zaczerwienione lub opuchnięte. Obecne zapalenie inicjuje krzepnięcie krwi i pierwsze kroki gojenia się tkanek.
Tak więc, mimo iż stan zapalny może wydawać się negatywny, w rzeczywistości jest potrzebny i korzystny- jego rolą jest zapobieganie infekcji. Wyspecjalizowane komórki odpornościowe w organizmie szybko infiltrują ranę i walczą z wszelkimi patogenami, które próbują dostać się do rany.
Przez 48- 72 godziny szereg komórek odpornościowych dyfunduje do rany, gdzie rozpoczyna pracę nad odbudową nowej sieci tkanek i przemodelowaniem kolagenu. Taki stan zapalny będzie trwał tak długo, dopóki organizm przestanie potrzebować pomocy w leczeniu- około dwóch tygodni. Jeśli czas ten ulegnie istotnemu wydłużeniu, należy niezwłocznie skontaktować się ze swoim chirurgiem, ponieważ może to wskazywać na infekcję lub inne powikłania pooperacyjne.
Faza 3- proliferacja
Po około 3- 10 dni, odpowiedź zapalna spada i organizm osiąga stadium zwane proliferacją. W warunkach fizjologicznych sąsiadujące komórki wysyłają zwykle sygnały powstrzymujące je przed podziałami. W sytuacji ustania takich sygnałów np. po przerwaniu ciągłości skóry, komórki występujące na brzegach rany wchodzą w kolejne fazy cyklu komórkowego. Prowadzi to do proliferacji, czyli namnażania się i regeneracji uszkodzonej tkanki.
Faza 4- przebudowa i dojrzewanie tkanek
Po około siedmiu dniach, brzegi rany zaczynają się kurczyć. Komórki łączą się ze sobą ściślej, aby zmniejszyć obszar potrzebny do zagojenia i umożliwić tworzenie blizn.
Ta faza jest niezwykle ważna dla ostatecznego wyglądu blizny. Każde zakłócenie podczas tego etapu może prowadzić do przykurczu blizny i jej nieestetycznego wyglądu.
Gdy rana goi się, blizny stają się najpierw różowe, aż z czasem zmienią kolor i blakną. Etap przebudowy tkanek może trwać do dwóch lat, jednak po kilku tygodniach tkanka odzyska wystarczającą objętość, aby można było wykonywać codzienne czynności.
Jak uniknąć komplikacji w procesie gojenia się ran?
Szybki powrót do zdrowia po operacji plastycznej oraz bezproblemowe gojenie się ran zależy w dużym stopniu od stylu życia przed i po operacji. Aby cieszyć się zadowalającymi efektami operacji oraz krótkim czasem rekonwalescencji, zwróć uwagę na kilka aspektów dnia codziennego:
W procesie gojenia się ran unikaj infekcji!
Ryzyko zakażenia rany pooperacyjnej istnieje zawsze. Dlatego niezwykle ważne jest stosowanie się do wszelkich zaleceń chirurga, m.in. w aspekcie regularnej zmiany opatrunków, unikania podrażnień okolicy operacyjnej czy dbania o swoją ogólną odporność.
Przestań palić!
Palenie tytoniu szkodliwie wpływa na proces natlenienia tkanek, osłabia odpowiedź immunologiczną organizmu, a także zaburza proces produkcji kolagenu. Udowodniono, że palenie nawet jednego papierosa dziennie po operacji znacznie zmniejsza zdolność organizmu do dostarczania niezbędnych do prawidłowego gojenia się rany składników odżywczych. Dlatego nie należy palić papierosów przez co najmniej trzy miesiące po operacji!
Zwróć uwagę na swoją dietę!
Bogato odżywcze posiłki mają kluczowe znaczenie dla udanego gojenia się ran i mogą przyspieszyć proces zdrowienia.
Natomiast niedobory żywieniowe mogą prowadzić do opóźnionego gojenia się ran, przedłużenia stanu zapalnego, zmniejszenia proliferacji komórek i zmiany przebudowy tkanki, a nawet zwiększonego ryzyka infekcji.
Najważniejszym makroskładnikiem w okresie rekonwalescencji wydaje się białko. Jest ono niezbędne do pozyskania przez organizm aminokwasów to sposób, niezbędnych do produkcji kolagenu i tworzenia tkanki łącznej. Białko pomaga naprawić gojącą się ranę i zmniejsza prawdopodobieństwo infekcji.
Pamiętaj również o prawidłowym nawodnieniu oraz witaminach. W fazie zapalnej witamina A stymuluje układ odpornościowy i powoduje wzrost bariery naskórkowej- najbardziej zewnętrznej warstwy skóry. Witamina C pomaga produkować kolagen- główny składnik strukturalny skóry.
Proces gojenia się ran, a uprawianie sportu
Jednym z najważniejszych zakazów po operacji jest unikanie podnoszenia ciężarów. Dotyczy to zarówno ciężarów w siłowni, jak i ciężkich przedmiotów w codziennym życiu (również noszenia dziecka na rękach). Podnoszenie ciężarów może zaburzyć proces gojenia oraz wprowadzać dodatkowy nacisk na delikatne obszary pooperacyjne, co może zwiększyć ryzyko powikłań.
W pierwszych tygodniach po operacji ważne jest unikanie intensywnego ćwiczenia fizycznego. Nadmierne obciążenia i skoki mogą zakłócać proces gojenia się tkanek, a także zwiększać ryzyko wystąpienia obrzęku i krwawienia. Zaleca się stopniowe wprowadzanie aktywności fizycznej pod kontrolą chirurga plastycznego.